Het is inmiddels al bijna een jaar geleden dat de frequentieveiling voor 3500MHz in Nederland van start ging. De uitrol van 3500MHz was bij de drie Nederlandse providers al bezig op het moment dat de veiling begon. Odido was bezig zijn netwerk om te bouwen naar Ericsson waarbij de nieuwe band werd toegevoegd, KPN begon het bestaande netwerk uit te breiden met 3500MHz, en ook Vodafone voegde op een aantal sites 3500MHz toe. Het tempo waarop Vodafone dat deed was lager dan bij de andere providers. Odido heeft op dit moment zo'n 4300 sites waar 3500MHz actief is, KPN zet deze band in op ongeveer 1300 sites en Vodafone op ongeveer 300 sites.

Het inzetten van de 3500MHz band op het Vodafone netwerk gebeurde tot nu toe alleen wanneer sites werden gemoderniseerd of nieuw gebouwd. Maar aangezien Vodafone al in 2021 is begonnen met het project om oude apparatuur uit te faseren zouden enkele duizenden sites worden overgeslagen in die strategie. Het was voor ons onduidelijk wat Vodafone precies van plan was, totdat we begin Maart een aantal sites zagen die reeds waren gemoderniseerd waar 3500MHz op is toegevoegd, met een ander type antenne dan ze tot nu toe gebruikten. De 3500MHz uitrol van Vodafone gebeurde tot nu toe met de Ericsson AIR3278, een 32x32 massive mimo antenne.

De AIR3278 gebruikte Vodafone tot nu toe op alle sites met 3500MHz. Er zijn geen variaties met andere typen antennes. Tot nu dus, want we ontdekten dat de site bij het stadion in 's-Hertogenbosch die in April 2023 al is gemoderniseerd nu 3500MHz had gekregen met een afwijkend type antenne. De antenne die je ernaast ziet hangen is een Ericsson AIR3258. Ook dit is een 32x32 massive mimo antenne. Het verschil met de AIR3278 die Vodafone tot nu toe gebruikte is dat de AIR3258 een hoger zendvermogen heeft. 320W vs 200W bij de AIR3278. Het is onbekend of er verder nog verschillen zijn.

Het valt op dat deze site nu al het spectrum uitzendt op zijn primaire eNodeB nummer. Normaal plaatste Vodafone vaak een tweede baseband voor 2600MHz (en vroeger zelfs voor 2100MHz) omdat een enkele baseband niet genoeg rekenkracht heeft voor de hele site. Een baseband is het apparaat dat onder de mast in de kast hangt die de radiosignalen genereert. Hierop zijn dus alle RRUs (zenders) aangesloten, en deze baseband heeft een netwerkverbinding naar de rest van het Vodafone netwerk. In een aantal vergunningaanvragen hebben ze gezien dat sites met 3500MHz vaak een enkele Baseband 6651 hebben. De combinatie van twee basebands bij deze site is dus waarschijnlijk door een enkele Baseband 6651 vervangen. De nummers zijn simpelweg een typeaanduiding van de baseband.

Van de rekenkracht in deze basebands hangen veel dingen af. 3500MHz is een veel bredere carrier dan het FDD spectrum wat tot nu toe gebruikt werd, en door de inzet van massive mimo en beamforming is veel meer rekenkracht nodig. Odido zet om deze reden bij elke site een combinatie van Baseband 6651 en Baseband 6631 in. Bij Vodafone werd vaak een set van tweemaal Baseband 6630 en later een set van tweemaal Baseband 6631 ingezet. Ons vermoeden is dat elke Vodafone site met 3500MHz een enkele Baseband 6651 heeft. Dit is echter lastig om te bevestigen aangezien deze basebands in de kast hangen onder de mast.

In de Antenneregister update van begin April 2025 was zichtbaar dat Vodafone op een groot aantal sites waar 3500MHz actief is de 1400MHz band heeft uitgeschakeld. Ons vermoeden is dat dit komt doordat een enkele Baseband 6651 qua rekenkracht niet toereikend is voor de hele site. Toch zien we een aantal zeer recent omgebouwde sites met 3500MHz actief waar de 1400MHz band niet is uitgezet. We weten niet waardoor dit komt, maar als we een gok mogen doen zou het mogelijk kunnen zijn dat Vodafone bij deze sites nieuwere typen basebands inzet, namelijk de recent aangekondigde 6672 of 6655. Hiervan hebben we echter geen enkele bevestiging.

Dit is echter nog niet alles. Al aan het einde van de zomer van 2024 viel ons langs de A27 bij Meerkerk een Vodafone site op met een bijzonder type antenne. Hier hing namelijk een Commscope antenne (gebruikelijk voor Vodafone), met daarachter een actieve antenne voor 3500MHz. Dit soort alles-in-één antennes hebben we bij Odido en KPN ook al gezien. Maar deze Commscope antenne bij Vodafone is bijzonder, aangezien Vodafone RAN apparatuur van Ericsson gebruikt, wat anders is dan de antenneleverancier Commscope. KPN en Odido gebruiken alles-in-één antennes van hun eigen RAN leverancier, respectievelijk Huawei en Ericsson. Een beetje speurwerk later kwamen we erachter dat het waarschijnlijk ging om een antenne uit het Mosaic platform van Commscope. Dit is een passieve antenne met een frame erachter, waar een actieve antenne van elk mogelijke RAN leverancier geplaatst kan worden. We konden duidelijk zien dat de antenne die Vodafone daarachter had geplaatst géén AIR3278 was, maar we wisten niet zeker wat het wel was. Nu we de eerste sites met AIR3258 antennes ontdekten was duidelijk dat dat type antenne ook werd gebruikt achter die Commscope Mosaic antenne.

Het voordeel van dit soort alles-in-één antennes is dat de site veel compacter is. Mogelijk hoeft er zelfs minder te worden betaald voor ruimte in de mast. Als Vodafone een AIR antenne naast zijn passieve antenne hangt doen ze dat vaak met een zijbeugel wat er vanaf de grond soms nog wat fragiel uitziet. Vodafone had net als Odido ook het eigen aanbod van Ericsson kunnen gebruiken met dit soort antennes, maar ons vermoeden is dat deze oplossing goedkoper is. Ondanks dat we deze site al in September 2024 tegenkwamen werden er heel lang geen sites bijgebouwd met dit type antenne. Inmiddels is dat anders. In Maart heeft in Groningen ook een site dit type antenne gekregen, en ook de mast op het Walibi festivalterrein heeft inmiddels zo'n exemplaar staan. In beide gevallen hangen alle drie sectoren aan een enkele buis, waardoor het plaatsen van een zijbeugel onmogelijk is. Dit soort antennes bieden dus een uitkomst om een compacte site te kunnen bouwen.

Het lijkt erop dat Vodafone in Maart het tempo van de 3500MHz uitrol flink heeft verhoogd. In de grote steden hebben we meerdere sites gezien waar 3500MHz is toegevoegd. Parallel daaraan vernemen we ook dat Vodafone wat upgrades aan het doorvoeren is op het gebied van transmissie. Glasvezelverbindingen van 1Gbps worden geüpgraded naar 10Gbps. In de grote steden zijn al meerdere sites waar je meer dan een gigabit kunt halen op 5G.

Helaas heeft Vodafone in de laatse paar Antenneregister updates geen 5G data meegestuurd, waardoor de 5G data op de Antennekaart nu ook flink achterloopt. We kunnen daardoor niet anders bijhouden waar 3500MHz wordt toegevoegd dan het op locatie te vinden. Het zou dus mooi zijn als Vodafone deze data weer actueel kan maken. Verder spelen er in het land nog wat andere interessante zaken waar we jullie binnenkort over op de hoogte brengen. We houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.

De Odido Ericsson migratie is in volle gang. Het tempo ligt zelfs zo hoog dat er minder dan duizend Huawei locaties over zijn. Gemiddeld worden er zo'n 50 sites per week omgebouwd van Huawei naar Ericsson. We hebben nog maar één enkel artikel geschreven over de Ericsson migratie. Dit was vrijwel aan de beginfase van het Ericsson project. Sinds die tijd zijn meer strategische keuzes duidelijk geworden. Ook zijn sinds dat moment meerdere nieuwe zenders en antennes in gebruik genomen. In dit artikel willen we jullie daarom bijpraten over alle apparatuur die Odido gebruikt tijdens de Ericsson migratie.

In het eerdere artikel over de Ericsson migratie las je dat Odido gebruik maakt van twee stuks Radio 2238 per sector voor het lage spectrum, waarmee ze in een 4T4R configuratie kunnen zenden. In de zomer van 2023 kwam een alternatief voor deze constructie met twee RRU's per sector, namelijk de Radio 6646. Dit is een 6T6R RRU die 700/800/900MHz doet. Deze RRU is ontworpen voor 3-sector sites in erg rustige gebieden. Er hoeft dan maar een enkele RRU in de mast te worden gehangen waarmee drie sectoren op 2T2R kunnen worden aangestuurd. In Nederland kennen we zulke rustige gebieden niet. Begin vorig jaar had Ericsson nog geen 4T4R model voor de lage banden die breed leverbaar was. Daarom zette Odido de Radio 6646 in. Dat betekent dus dat twee van de zes poorten ongebruikt bleven. De antennes van Odido hebben immers maar 4 poorten voor het lage spectrum.

Het voordeel van deze RRU is natuurlijk dat hij minder ruimte inneemt dan twee Radio 2238's per sector. Ondanks dat deze RRU voor een iets ander doel is ontworpen werkt het prima voor wat Odido wil bereiken, de twee ongebruikte poorten nemen ze dan voor lief. Bij sommige daklocaties of masten waar ruimte beperkt is hebben we ook een setup gezien met maar twee stuks Radio 6646 voor de hele site, waarbij op beide zenders wel alle zes poorten in gebruik zijn.

Ook werd in de zomer van 2023 een alternatief geïntroduceerd voor de Radio 4466. De 4466 is namelijk een RRU met 1800MHz, 2100MHz en 2600MHz. Maar in sommige gebieden is het niet nodig om 2600MHz uit te rollen. Daarvoor is nu een nieuw type 1800/2100MHz RRU beschikbaar, namelijk de Radio 4490. Dit is een opvolger van de Radio 4480 die we Vodafone zagen gebruiken. Hij is kleiner, lichter en energiezuiniger.

In het eerste artikel schreven we ook al over de AIR3218. Dit is een compacte alles in 1 antenne waar ook 32x32 3500MHz is ingebouwd. Op dat moment waren er twee versies in omloop, een 2.0m lange versie, en een 1.7m lange versie. In de zomer van 2023 zagen we een antenne die er iets anders uitzag maar waaraan we niet konden verklaren wat het exact was. Na lang goed kijken ontdekten we dat het nieuwe type antenne een stukje korter was. De AIR3218 1.5m had ook zijn intrede gedaan in de Nederlandse markt. Dit is de compactste alles in 1 antenne die Odido op dit moment gebruikt.

Het formaat van deze antenne is bijna niet te onderscheiden van de 1.7m variant van de AIR3218. Het verschil zit hem in de draagbeugel achter de ingebouwde AIR antenne. Die loopt horizontaal achter de antenne langs. In de AIR3218 1.7m of 2.0m is deze antenne anders bevestigd. In feite is dit gewoon een losse 32x32 3500MHz antenne die achter de grotere antenne wordt gemonteerd. Op die manier is die module dus ook te verwisselen bij eventuele storingen.

Deze kleine AIR3218 is niet de enige nieuwe antenne die in de zomer van 2023 werd geïntroduceerd. Ook de grotere broer van de hele serie deed zijn intrede in de Nederlandse markt, namelijk de AIR6418. Dit is een 2.6m lange antenne waarbij het ingebouwde component voor 3500MHz niet 32x32 is, maar 64x64. Het formaat van deze antenne komt overeen met de grotere sectorantennes die je ziet. Net als de AIR3218 antennes heeft deze antenne 4 poorten voor het lage spectrum, en 8 poorten voor het hoge spectrum. Dit type antenne kom je vooral tegen buiten de steden in mastlocaties. Langs snelwegen zie je vrijwel geen ander type antenne hangen.

Technisch gezien is deze antenne gelijk aan een losse 2L4H antenne met een AIR6419 ernaast. Sterker nog, de actieve 3500MHz antenne die in deze antenne zit is praktisch hetzelfde ding als de AIR6419. In vrijwel alle mastlocaties zie je deze terugkomen. Toch ontdekten we een interessante trend. Wanneer Odido zelf namelijk een nieuwe vakwerkmast bouwt plaatsen ze altijd een headframe met een losse 2L4H antenne en een losse AIR6419 ernaast. Waarschijnlijk geeft dit meer flexibiliteit bij vervangingen in de toekomst.

Toch is het op sommige plekken niet nodig om massive mimo 3500MHz op te hangen. Om te voorkomen dat een sector dan helemaal zonder 3500MHz komt te zitten is een tussenoplossing nodig, namelijk 8T8R. Dit gaat niet via een actieve antenne maar een RRU in een passieve antenne. Ik had deze RRU zelf nog nergens zien hangen, en ook niemand uit de community had hem gespot. Tot begin Februari toevalligerwijs bij de site waar ik thuis mee verbindt zo'n RRU opdook. Je zal bijna denken dat Odido expres nieuwe apparatuur bij mij in de buurt ophangt. Odido gebruikt hiervoor de Ericsson Radio 8863. Dit is dus een 8T8R RRU waar 8 RF jumpers uit komen voor het 3500MHz signaal, plus een negende calibratiekabel. Deze gaan dan via MQ5/MQ4 cluster stekkers de antenne in. In bovenstaande foto kun je bij de linker antenne onderaan zelfs een aantal van deze MQ5/MQ4 jumpers zien. Deze RRU zie je vooral in rustige gebieden. Soms zie je dat een mast in één of twee sectoren een AIR6418 heeft hangen (gericht op gewoond gebied), en dan een enkel sector met een passieve antenne met een Radio 8863 erin (gericht op een weiland).

Deze RRU is vrij makkelijk te herkennen. Want dit is de enige RRU waar acht (technisch gezien negen) RF jumpers uit komen. De RF aansluitingen in de RRU zijn kleiner dan de RF kabels die Odido gebruikt, daarom zitten er metalen koppelstukken tussen. Deze glinsteren meestal flink in de zon waardoor je de RRU goed kan herkennen. Sinds de activatie van 3500MHz op het Odido netwerk zijn deze RRU's nog niet in alle gevallen ingeschakeld. We weten niet precies waarom, maar het lijkt erop dat wanneer een site uitsluitend 8T8R RRU's heeft ze wel actief zijn, maar wanneer een site AIR antennes en RRU's heeft, de RRU's inactief zijn. We weten niet waarom dit is, maar dit wordt in de toekomst vast aangepast.

In de zomer van 2024 zagen we nog een paar nieuwe RRU's de intrede doen bij Odido. Een hiervan is de Radio 4486. Dit is het derde alternatief voor de lage banden. Zoals je aan het begin van dit artikel zag is de Radio 6646 een perfecte oplossing, maar is hij erg lomp, en worden een aantal RF kanalen niet benut. De Radio 4486 is een erg nieuwe zender van Ericsson die we verder nog nergens hadden gezien. Hij is kleiner en energiezuiniger dan zijn voorgangers. Deze radio is ook 4T4R.

De tweede nieuwe radio die we zagen is een opvolger voor de Radio 4466 (4T4R 1800/2100/2600MHz), namelijk de Radio 4485. Deze ziet er vrijwel identiek uit aan de Radio 4486. Ook deze is flink wat energiezuiniger dan zijn voorganger, een aardig stuk kleiner en ook veel lichter. Beide nieuwe RRU's worden nog niet altijd ingezet. De oudere types zien we ook nog steeds verschijnen bij omgebouwde sites. We denken dat de reden is dat Ericsson nog niet genoeg hiervan kan leveren. Opzich geen punt, want de oudere types werken ook prima.

Het totale plaatje van gebruikte RRU's en AIR antennes bij Odido is nu als volgt:

De laatste fase van de Ericsson ombouw is nu bijna van start. Ruim 4000 macro sites en een paar honderd indoor sites zijn inmiddels omgebouwd. Minder dan 1000 sites moeten nog worden omgebouwd. Onze verwachting is dat voor het einde van het jaar alle reguliere sites zijn omgebouwd naar Ericsson. Dan blijven alleen een paar honderd lastige locaties over. Dit zijn bijvoorbeeld sites die zullen verdwijnen en zullen worden vervangen door een alternatief op een andere plek, sites in zwakke masten die worden vervangen door een sterkere mast, sites in kerken of aan monumentale gebouwen waar een vergunningstraject voor loopt en ten slotte hoogspanningsmasten waar veel samenwerking met de netbeheerders nodig is. Aan het begin van het Ericsson project hadden we zelf niet verwacht dat het tempo zo hoog zou komen te liggen, maar het is toch gelukt om in twee jaar tijd het grootste deel van het netwerk om te bouwen. De laatste overgebleven sites kunnen best wel wat tijd in beslag nemen. Mogelijk dat Huawei dus nog een tijdje blijft draaien in het Odido netwerk. Maar er zal een punt komen dat ook die worden uitgeschakeld en Odido een volledig Ericsson-gebaseerd radio netwerk heeft.

Een klein half jaar geleden schreven we hoe KPN was begonnen met de uitrol van 3500MHz. Sinds die tijd is de Nederlandse frequentieveiling geweest en hebben alle drie providers dit nieuwe spectrum ingeschakeld. Zoals in het vorige artikel beschreven had KPN op zijn ongeveer 350 type 3 (high capacity) sites 64x64 massive mimo 3500MHz opgehangen, met de Huawei AAU5646. Op de andere twee typen sites die je grofweg het meeste ziet hangen in het land werd 3500MHz uitgerold met een 8T8R RRU, namelijk de Huawei RRU5815.

Maar ondanks dat KPN deze locaties van 3500MHz had voorzien bleef een grootschalige uitrol uit. De meest rustige locaties hadden een 8T8R RRU gekregen, en de meest drukke sites in de steden hadden een 64x64 massive mimo antenne gekregen. Maar daartussen bleven heel veel sites over in steden of langs drukke wegen waar nog helemaal niks hing. De vraag was dus wat de strategie hier zou zijn. Maar het duurde niet lang voordat deze vraag beantwoord werd. Kort voor de landelijke inschakeling van 3500MHz zagen we dat in Zwolle een site vlak bij het treinstation nieuwe antennes kreeg. Dit was erg ongebruikelijk, aangezien KPN nog niet al te lang geleden alles heeft vervangen door nieuwe Huawei apparatuur.

Op het eerste oog is het nog onduidelijk wat dit precies voor antenne is. Maar het valt wel meteen op dat achterop de antenne een ingebouwde zender zit. Dit is zeer waarschijnlijk een ingebouwde 64x64 massive mimo antenne, voor 3500MHz. Maar de rest heeft meer onderzoek nodig. Dit is de reden waarom wij liever mastlocaties bekijken. Want in een mast hangt alles zo dat het vrij goed zichtbaar is.

In de maand na deze ontdekking zagen we deze nieuwe antenne op allerlei plekken opduiken. In Almere kwamen we een site tegen waar de onderkant van de antenne goed zichtbaar is. Hieronder zie je een foto van de poorten onderop de antenne.

De aansluitingen onderop deze antenne zijn vrij ongewoon vergeleken met andere antennes. De vier rode poorten aan de zijkanten zijn voor het lage spectrum, 700MHz, 800MHz en 900MHz. Deze banden draaien hier nog steeds in een 2T4R configuratie, waarvoor de reeds aanwezige RRU5509t wordt gebruikt. De andere vier dikke stekkers kun je herkennen van de bestaande KPN antennes. Daar wordt een set van twee van deze connectoren naast elkaar gebruikt voor 8T8R. In andere artikelen noemen we dit clusterpoorten. In het geval van 8T8R zijn dit MQ5/MQ4 stekkers. De MQ5 stekker heeft 5 coax lijnen, de MQ4 stekker heeft 4 coax lijnen. De negende feeder wordt bij 8T8R gebruikt voor calibratie. Maar bij deze antenne is alles anders. Zo'n MQ4 stekker heeft vier coax lijnen, en voor de meeste banden worden een 4T4R RRU gebruikt. Daarom kun je de ruimte onderop de antenne dus veel beter benutten door deze vier losse coax poorten te vervangen door één enkele MQ4 aansluiting. Dat is hier dus ook gebeurd.

De blauwe MQ4 poort wordt gebruikt voor 4T0R 1400MHz, met de reeds aanwezige RRU5301. Een van de drie gele MQ4 aansluitingen is voor 4T4R 2600MHz FDD, ook met de reeds aanwezige RRU5301. De andere twee MQ4 poorten worden gebruikt voor 8T8R 1800MHz en 2100MHz. Zoals eerder beschreven is voor 8T8R meestal een calibratiefeeder nodig, dat is de enkele losse feeder aan de voorkant van de antenne. KPN gebruikte al 8T8R 1800/2100MHz FDD op hun bestaande type 3 (high capacity) sites. Hier kwam het 1800MHz deel uit een actieve AAU5973e antenne, en het 2100MHz deel uit een set van twee RRU5904 zenders. Bij dit nieuw type antenne wordt ook een nieuw type RRU gebruikt, waarbij in een enkele RRU 8T8R 1800MHz en 2100MHz aanwezig is. Dit is de nieuwe Huawei RRU5866.

Oplettende kijkers valt misschien op dat de radioconfiguratie in dit nieuwe type antenne exact gelijk is aan de bestaande type 3 (high capacity) sites van KPN. Daarin is 3500MHz ook 64x64, en 1800/2100MHz ook 8T8R. Daarom bestempelen wij dit nieuwe type antenne voor het gemak ook als een type 3 (high capacity) site. Van de bestaande type 3 layout met een grote passieve antenne en een losse 3500MHz antenne zullen we dus waarschijnlijk geen nieuwbouw meer zien.

Sinds het begin van de zomer heeft KPN al flink wat sites gebouwd met deze nieuwe antennes. Het is dus duidelijk dat dit de eerste grootschalige capaciteitsuitbreiding is na het afronden van het Huawei ombouwproject. Massive mimo 3500MHz heeft aardige voordelen over 8T8R, voornamelijk in drukke gebieden. We zagen Odido al groot uitpakken met massive mimo, dus het is mooi om KPN dit nu ook te zien doen. In de steden zijn al flink wat sites omgebouwd naar dit nieuwe type antenne.

Deze nieuwe KPN antenne bestaat uit twee delen. De antenne zelf is de AAU5855n. De 3500MHz antenne die achterop zit gemonteerd is de AAU5658m. Beide zijn onderdeel van het Huawei Maxwell platform. Dit is dus een ander type antenne dan de AAU5646 die we KPN tot nu toe hebben zien gebruiken. Een belangrijk verschil die we hierin zagen is dat de AAU5646 de hele 3500MHz band ondersteunt, namelijk vanaf 3420MHz t/m 3800MHz. De AAU5658m doet alleen 3450MHz t/m 3750MHz. Daarmee ondersteunen ze dus wel de hele commerciële band, maar niet de private blokken. Een voordeel hiervan is dat er minder filtering nodig is in de antenne, waardoor de antenne lichter en goedkoper is, en ook nog eens energiezuiniger. De Ericsson AIR antennes die Odido gebruikt doen iets vergelijkbaars.

Ook valt op dat deze nieuwe AAU5855n antennes erg snel verkleuren. De antennes van de site in Zwolle die we als eerste ontdekten zijn inmiddels al geelgroen geworden. Dit kan waarschijnlijk geen kwaad, maar het is wel jammer om te zien dat de antennes zo snel verkleuren. Zie je ergens onderweg dus een flink vergeelde antenne met een kleine grijze antenne achterop, dan is de kans groot dat je naar zo'n nieuwe KPN Huawei Maxwell antenne aan het kijken bent. Op het moment van schrijven heeft KPN al 269 van deze sites in het land staan. Bekijk hier waar deze nieuwe antennes hangen

Bij wijze van toeval zagen we vlak voor de opbouw van het Lowlands festival in Biddinghuizen dat ook de vaste mast op het festivalterrein dit nieuwe type antenne heeft gekregen. De vaste mast op het Walibi evenemententerrein was altijd al een bijzondere. KPN heeft daar een dikke site hangen, maar met Defqon en Lowlands werd deze altijd in zijn geheel uitgeschakeld. Lager in de mast hing een onaangesloten multi-beam antenne van KPN. Tijdens deze festivals werd daar een festivalset ondergezet met tijdelijke zenders. Maar nu is alles daar anders. De oude type 3 (high capacity) site bovenin die mast is vervangen door deze nieuwe Huawei antennes. De multi-beam antenne gericht naar het noorden is nu permanent aangesloten. De grote antenne naar het noorden heeft daardoor geen 1800MHz, 2100MHz of 2600MHz. Dit zit namelijk in de 9-sector multi-beam antenne die lager in de mast hangt (waarvan maar 7 sectoren in gebruik zijn). Tijdens Lowlands werd deze nieuwe configuratie gebruikt. Al het hoge FDD spectrum op deze site wordt nog steeds uitgeschakeld, maar de multi-beam antenne verzorgt nu de Alpha stage van capaciteit. Daar bovenop doet nu het 3500MHz component in de Maxwell antenne ook mee. Het resultaat is dat KPN in deze mast niet steeds meer hoeft te schuiven met apparatuur.

Het is jammer dat met deze aanpassing aan de vaste festivalmast deze hele site is verdwenen uit Antenneregister, en daarbij dus van de kaart. Het oorspronkelijke site ID 1940 is opgeheven, en de gehele site draait nu op ID 672, wat voorheen de festivalantenne was. Waarschijnlijk filtert KPN festivalmasten weg in de export naar het Antenneregister. Maar omdat de 672 nu in feite een permanente site is geworden zou hij moeten worden geëxporteerd naar Antenneregister, zodat wij hem weer zien op de kaart.

Het is alweer ruim 4 jaar geleden dat KPN begon met de Huawei migratie. Tientallen maanden lang hebben we in de gaten gehouden hoe KPN langzaam maar zeker afscheid nam van de verouderde Ericsson apparatuur en nieuwe Huawei apparatuur introduceerde en daarmee meteen 5G op 700MHz mogelijk maakte. Tijdens dit project zagen we meteen de nieuwe strategie van KPN: enorm veel standaardisatie. Bij geen van de Nederlandse netwerken zien we zo veel standaardisatie als bij KPN. Elke site die je tegenkomt kan grofweg van drie types zijn. Toch bleven een aantal sites over waar het gewoon niet mogelijk was om antennes te verwisselen. Een jaar geleden schreven we hier al over. Overgebleven sites behielden oude antennes met alleen laag spectrum, of alleen 1800MHz met 2100MHz. Halverwege 2023 zagen we eindelijk het langverwachte moment. Een kleine hand vol overgebleven Ericsson sites werden definitief uitgeschakeld. Daarbij kwam een einde aan een tijdperk. Het radionetwerk van KPN was volledig Huawei geworden en Ericsson was helemaal verdwenen. De uitgeschakelde sites waren een tiental overgebleven 3G2100-only sites die inmiddels zijn vervangen door een alternatieve site, plus nog een paar oude 2G of 4G sites.

Dus nu KPN klaar is het netwerk om te bouwen naar Huawei is de vraag waar we nu op moeten letten in het netwerk van de groene provider. Want na een super interessante periode met veel veranderingen lijkt nu een saaie periode te zijn aangebroken. Toch is dit niet helemaal waar. In de tweede helft van 2023, en in de laatste weken van 2024 hebben we weer een aantal interessante ontwikkelingen ontdekt. We willen jullie daarom graag weer meenemen voor een update van alle ontwikkelingen binnen KPN.

Een van de meest onopvallende ontwikkelingen bij KPN is een transitie hoe de masten met de rest van het netwerk zijn verbonden. Door KPN zijn lange geschiedenis in Nederland heeft het bedrijf inmiddels in alle uithoeken van het land glasvezelkabels liggen. Zo veel zelfs dat naar onze schatting op dit moment meer dan 95% van de sites van KPN zijn aangesloten op een glasvezelverbinding. Als je kijkt naar de straalverbindingenkaart is er heel weinig groen te ontdekken. Een glasvezelverbinding van 10Gbps is de standaard voor elke mast die je tegenkomt. Bij wijze van grote uitzondering zie je soms een straalverbinding in een gebied waar geen glasvezelaansluiting voorhanden is. Dit zijn dan moderne Huawei RTN380 straalverbindingen die zo'n 4Gbps aan capaciteit hebben. De verglazing van de masten is een project wat constant bezig is. We zien regelmatig straalverbindingen verdwijnen. Ook worden nieuwe masten vrijwel altijd meteen op een glasvezelverbinding aangesloten.

Toch is dit lang niet de meest interessante ontwikkeling. Uiteindelijk zitten we aan de vooravond van een erg belangrijke frequentieveiling voor het 3500MHz spectrum, wat een erg belangrijke rol gaat spelen in de uitrol van 5G in Nederland. We schreven al over Odido zijn ombouw naar Ericsson waarbij meteen groot wordt uitgepakt met apparatuur wat 3500MHz ondersteunt. Ook bij Vodafone kwamen we de eerste locaties tegen. Maar hoe zit dat bij KPN?

Al in Maart 2023 zagen we dat KPN in Breda op een groepje sites spectrum had uitgeschakeld. 1400MHz en 2600MHz (FDD en TDD) waren helemaal verdwenen. Niet veel later publiceerde KPN een persbericht waarin werd gedeeld dat ze in Breda aan het testen waren met 3500MHz. Reden genoeg om eens te gaan kijken in Breda.

Aangekomen bij een van deze drie sites bleek dat er inderdaad een 3500MHz carrier actief was. Niet alleen dat, maar onze telefoons konden ook meteen verbinden met deze band. In plaats van 700MHz zagen we dat 3500MHz actief was. De signalling gaf aan dat het om een carrier van 100MHz gaat, maar kijkend met een SDR ontvanger bleek dat het waarschijnlijk om niet meer dan 40MHz spectrum ging. Waarom 1400MHz en 2600MHz hier waren uitgeschakeld was ons onbekend. Mogelijk is dat een compensatie zodat KPN geen voordeel in capaciteit heeft ten opzichte van de andere providers. Nu was natuurlijk de vraag hoe KPN deze band uitzendt.

Bij een van de testlocaties is dit wat we aantroffen. Dit is een type 2 (medium capacity) site. Dat betekent dus dat 2600MHz TDD hier 8T8R is, en 1800MHz + 2600MHz 4T4R. Naast de antenne hangt nu een extra beugel met een extra antenne. Op de label is af te lezen dat dit gaat om een Huawei AAU5636w. Wat opvallend is aan deze keuze van antenne is dat deze antenne maar de helft van de 3500MHz band ondersteunt. Dus gokt KPN erop dat ze met de veiling een blok in deze helft van de 3500MHz band hebben? Of is er wat anders aan de hand?

Niet veel later werd deze vraag definitief beantwoord. Vanaf Mei zagen we in de Antennekaart updates regelmatig type 3 (high capacity) sites waar 2600MHz TDD was verdwenen. In de praktijk zagen we dat de AAU5611 voor 64x64 2600MHz TDD was ingeruild voor een AAU5646 voor 64x64 3500MHz. Dit is dus een ander type dan wat we op de eerste testlocaties in Breda zagen. Deze AAU5646 ondersteunt wél de hele 3500MHz band. Daarmee lijkt het dus dat dit de antenne wordt waarmee KPN breed gaat uitrollen. Daarmee wordt ook meteen het uitsterfbeleid van de 2600MHz TDD band aangekondigd bij KPN. De band ligt onhandig ten opzichte van het 2600MHz FDD spectrum en de indeling is ongemakkelijk waardoor eigenlijk filters nodig zijn om de band bruikbaar te maken. Dit soort smalbandige filters zijn duur en voegen extra complexiteit toe op de site voor een relatief klein stukje spectrum. De verwachting is dus helaas dat deze band helemaal zal gaan verdwijnen.

Tegen het einde van 2023 zagen we dat een aantal sites die waren omgebouwd naar een layout met alleen laag spectrum toch wat hoog spectrum erbij krijgen. Bij deze sites is het wisselen van antennes niet meer mogelijk, maar moet wel iets van dekking worden gegeven totdat er een alternatief is. Een aantal van deze sites hadden op Ericsson al 1800MHz en soms zelfs 2100MHz bovenop het lage spectrum. Dit verdween bij de ombouw naar Huawei. In een aantal gevallen is op deze sites nog een Huawei RRU5502 toegevoegd die tegelijk 1800MHz en 2100MHz doet. Het mooiste voorbeeld hiervan ligt ten westen van het treinstation in Amersfoort. Deze site had 1800MHz, 2100MHz en zelfs 2600MHz bovenop het lage spectrum. Maar met de ombouw naar Huawei was alleen laag spectrum overgebleven omdat een zwaardere ombouw niet mogelijk is door een zwakke mast.

Dit zal vrijwel een van de enige sites zijn bij KPN waar je een Huawei RRU op een Kathrein antenne aangesloten ziet. In dit geval zelfs 4T4R. Het lage spectrum komt vanaf de grond. Deze site is ongetwijfeld in afwachting van een vervangende mast, mogelijk zelfs op dezelfde locatie.

Terug naar de 3500MHz uitrol. Want inmiddels is het eind 2023 en zijn een groot deel van de type 3 sites al omgebouwd. KPN had grofweg 400 van dit soort sites met hoge capaciteit, en op het grootste deel van deze sites zijn de 2600MHz TDD AAU's vervangen door nieuwe AAU5646 antennes voor 3500MHz. Maar wat wordt de strategie op alle andere mastlocaties? Dat bleek toen in Flevoland bij een type 2 mastlocatie ook 2600MHz TDD was verdwenen in een Antenneregister update. Dit kon maar 1 ding betekenen, dus daarom zijn we gaan kijken. Aangekomen bij de site bleek inderdaad dat de 8T8R RRU5258 was verdwenen en was vervangen door een nieuwere RRU. De antennes die KPN gebruikt hebben clusterpoorten voor 8T8R 2600MHz t/m 3500MHz. Deze poorten ondersteunen dus beide banden. De oude RRU was omgeruild voor een nieuwe RRU, waarvan op de label te lezen was dat het om een RRU5815 gaat. Dit is een relatief nieuw type RRU van Huawei die we elders nog niet hadden gezien.

Op de bovenstaande foto is zo'n RRU te zien. Kenmerkend zijn de twee dikke zwarte connectoren aan de onderkant, voor voeding en glas. Bij de oudere Huawei RRU's zaten deze achter een klepje aan de zijkant. Dit is het belangrijkste aanknopingspunt voor ons. Langzaam maar zeker zagen we steeds meer type 2 sites op de Antennekaart waarbij het 2600MHz TDD (b38) spectrum verdween. Onze schatting is dat ook hiervan inmiddels al zo'n 300 locaties zijn omgebouwd om 3500MHz te ondersteunen. Aangezien KPN dol is op standaardisatie is de kans groot dat elke type 2 site straks 3500MHz gaat krijgen, maar dit weten we niet zeker.

Bij een rit door Gelderland trof een van onze communityleden onverwachts ook zo'n RRU aan bij een type 1 site. Dit is de layout met de laagste capaciteit die je vooral in het buitengebied ziet. Dit was tegen onze verwachtingen in. Zo'n site had doorgaans drie RRU's, maar heeft nu dus een vierde gekregen zoals hieronder te zien is.

Met de toevoeging van 3500MHz is het verschil ten opzichte van een type 2 site dus nog maar 10MHz, namelijk de 2600MHz band. De grote vraag is nu dus of KPN al zijn type 1 sites gaat uitrusten met 3500MHz. In de beginperiode van 2024 komen we regelmatig dit soort sites tegen waar een RRU is toegevoegd. Exacte aantallen zijn lastig in te schatten omdat ze onzichtbaar zijn in Antenneregister. Het zou mooi zijn als KPN net als Odido en Vodafone de aanwezige 3500MHz apparatuur gaat doormelden naar Antenneregister. Mijn persoonlijke verwachting is dat KPN niet al zijn type 1 sites gaat uitrusten met 3500MHz, maar dat hierin een extra variatie ontstaat.

Al speurende kwamen we nog een andere bijzondere site tegen. De 2.8m grote antenne is de antenne die we bij verre na het vaakste zien bij KPN. Maar soms zijn er redenen (gewicht, windlast, ruimte) waardoor een kleinere antenne nodig is. Hierbij zagen we KPN vaker een 1.5m antenne gebruiken wat een 2L6H variant is zonder clusterpoorten. Hierin is dus geen 3500MHz mogelijk. Maar tijdens een rit door Gelderland dook ook ineens een antenne op die we al kennen van Odido. Dit is een 1.5m 2L5H antenne met clusterpoorten voor 3500MHz. En hierin zat ook al een RRU5815 aangesloten.

Dit is de enige site die we kennen waar KPN dit type antenne heeft hangen. En dit brengt ook meteen de vraag hoe lang deze hier al hangt. Als deze hier is opgehangen voor de 3500MHz uitrol betekent het dat KPN al langer weet welke sites wel en geen 3500MHz gaan krijgen. Maar dat blijft natuurlijk speculeren, waar we niks aan hebben.

Inmiddels is 2024 alweer begonnen. Het is duidelijk dat de 3500MHz uitrol in volle gang is. Maar er zijn meer ontwikkelingen. De 900MHz 4G carrier is inmiddels vergroot naar 10MHz, de volle breedte van de band. In de praktijk zijn een aantal 4G subcarriers uitgeschakeld waartussen 2G carriers zitten om deze techniek nog in de lucht te kunnen houden. Dit zal de eindsituatie zijn tot de geplande uitschakeling eind volgend jaar. De feature waarmee dit mogelijk is zagen we ook al bij Odido, Huawei CloudAIR.

Ook zagen we in Februari dat KPN is begonnen met inter-site CA. Wanneer je bent verbonden met een van de sites zonder 2600MHz kan je telefoon zonder problemen een 2600MHz carrier koppelen van een andere site in de buurt. Dit werkt ook op sites waar alleen laag spectrum in de buurt is, dan koppel je 1800MHz of 2100MHz van een nabijgelegen site. De enige restrictie lijkt te zijn dat je maximaal 1 externe carrier kan koppelen. Deze inter-site CA feature is een mooie opstap naar 3500MHz. Niet elke site zal deze band meteen hebben. Maar je wilt voorkomen dat een site zonder 3500MHz een gat maakt qua dekking en capaciteit. Daarom wil je het FDD verkeer zo lokaal mogelijk houden, maar daarbij de mogelijkheid bieden om een 3500MHz carrier te koppelen van een site in de buurt.

Op de Antennekaart update van 25 Maart viel nog iets anders op. Op een aantal sites in Breda is nu ook 5G ingeschakeld op 2100MHz. Bij KPN zagen we deze band al eerder actief op indoorlocaties, maar nu wordt er ook getest op een aantal macro sites. Hierbij wordt DSS gebruikt waarbij 2100MHz tegelijk inzetbaar is op 4G en op 5G. De verwachting is dat dit op niet al te lang termijn landelijk zal worden uitgerold. Het ontdekken van deze band is nog vrij recent, maar we hebben nu al een paar screenshots gezien waarbij de n1 carrier actief is op een Samsung telefoon. Bijvoorbeeld in een b3+n1+b7+b20 combinatie. Helaas hebben we nog geen 5GCA gezien met deze band. Wel zien we dat in Breda op de 3500MHz testlocaties, waarbij 5G op 700MHz en 3500MHz tegelijk gekoppeld kan worden.

Dit was alweer de KPN update. Het zou erg leuk zijn als je eens in je lokale KPN mast kijkt of daar toevallig al een 3500MHz RRU hangt. Het is zeker niet onmogelijk dat deze upgrade al is uitgevoerd. Stuur ons ook gerust foto's. Hoe meer ogen we in het land hebben hoe eerder we ontwikkelingen spotten. Sinds de start van het project Antennekaart.nl hebben we een erg mooie community opgebouwd met enthousiaste mensen die interesse hebben in de techniek. Samen spotten we veel nieuwe ontwikkelingen al in een erg vroeg stadium. Toen ik begon aan dit project kon ik me niet voorstellen dat er zo veel interesse uit allerlei hoeken zou zijn. Uit diverse hoeken wordt bewondering getoond voor wat wij als community allemaal weten te ontdekken, waaronder ook vanuit de providers. Daarom zoals altijd veel dank voor elke bijdrage die je kan leveren, of het nou een enkele foto is of een flinke rit door een provincie om onbekende zaken op te lossen. Elke hulp is meer dan welkom!

Sinds het begin van het jaar zijn er bij Vodafone een aantal belangrijke veranderingen geweest. We lijken in een nieuwe fase van hun netwerk terecht te zijn gekomen. Daarom is het tijd om alle nieuwe dingen op een rijtje te zetten.

Aan het begin van dit jaar zagen we op het netwerk van Vodafone iets wat we in Nederland nog niet eerder gezien hebben; inter-site carrier-aggregation (CA). Carrier aggregation is een functie van het netwerk waarbij je telefoon meerdere frequentiebanden kan koppelen om hogere snelheden te halen. Normaal werkt dit alleen met de carriers van de mast waarmee je primair bent verbonden. Met inter-site CA kun je ook spectrum koppelen van een mast in de buurt. Ben je primair bijvoorbeeld verbonden met een mast die alleen 800MHz en 1800MHz heeft, maar staat er in de buurt een mast met 2600MHz? Dan kun je de 2600MHz carrier nu ook secundair koppelen. Dit werkt ook met andere frequentiebanden. De enige limitatie lijkt te zijn dat je maximaal 1 carrier van een site uit de buurt kunt koppelen. Ook is deze feature soms geblokkeerd op een mast met slechte transmissie. Als de mast waarmee je primair bent verbonden bijvoorbeeld een oudere straalverbinding heeft die maar een paar honderd megabit per seconde aan kan zal inter-site CA niet werken. Je primaire mast moet namelijk het verkeer wat via de secundaire site moet lopen zelf verwerken, en via het transmissie netwerk naar de andere mast sturen. Daarmee belast je de straalverbinding twee keer.

Met deze inter-site CA feature wordt de capaciteit hier en daar iets verhoogd. Doordat Vodafone heel veel variaties heeft in het gebruik van spectrum kan het voorkomen dat een mast het erg druk heeft, maar dan kan een mast in de buurt nu helpen om dat te ontlasten.

Vlak voor de Umlaut test aan het begin van het jaar zagen we ook dat Vodafone weer heel veel 4G2100 inschakelt. Sinds de start van de 700MHz uitrol gebruikt Vodafone overal 1800+2100MHz RRU's. Maar op veel plekken laten ze 2100MHz inactief. Veel van deze RRUs hebben zelfs labels waar alleen 1800MHz op gemarkeerd staat, terwijl de RRU gewoon twee banden ondersteunt. Bij een groot deel van deze sites kunnen ze op afstand 4G2100 aanzetten. Een uitzondering hierop is een aantal sites waar ook 1400MHz actief is. In die situatie is er voor 2100MHz een tweede baseband nodig, en een tweede glasvezelkabel in deze RRU. Bij veel sites is dit echter niet aanwezig, waardoor 2100MHz niet op afstand kan worden aangezet, terwijl de RRU het wel ondersteunt.

Vorig jaar zagen we vlak voor de Umlaut test ook al dat Vodafone veel 4G2100 inschakelde, maar dit jaar gingen ze verder dan dat. We zagen ook dat ze op veel indoorlocaties deze band inschakelden, of op sites met oude actieve AIR21 antennes. Deze waren in veel gevallen rechtstreeks aangesloten op de DUW (de controller voor 3G), waardoor fysiek iemand bij de site langs moest om de glasvezelkabel om te prikken naar de baseband. In het buitengebied had Vodafone nog relatief vaak sites met alleen 4G800, waardoor dit een hele welkome toevoeging is.

In Januari zat een lid van onze community op het werk uit het raam te kijken hoe Vodafone aan de andere kant van de straat bezig was de site te upgraden. Dit is een plek die redelijk in het buitengebied zat, dus het bericht dat er vier RRUs kwamen te hangen was vrij verrassend. Later bleek dat Vodafone hier 2600MHz heeft opgehangen. In 2022 zijn er weinig sites bijgekomen met 2600MHz, maar sinds het begin van 2023 is Vodafone weer flink bezig om 2600MHz uit te rollen. Maar nu niet alleen in stedelijk gebied, maar ook in het buitengebied. Dit kan samenhangen met de introductie van inter-site CA. Als Vodafone nu een aantal sites in het buitengebied 2600MHz geeft heb je daar in de wijde omgeving wat aan.

In de kaart update van 5 April zagen we twee omgebouwde sites in Hoogeveen. Rijdend op de A28 zag ik dat bij de westerlijke site geen extra eNB nummer meer werd gebruikt voor 4G2100. Zoals eerder benoemd hadden sites met 1400MHz altijd een eigen baseband voor 4G2100, maar nu dus niet meer. Dat was voor mij reden om deze site te bezoeken. Hieronder zie je een foto van deze site.

Wat hier meteen opvalt is dat Vodafone op deze site geen Huawei antennes meer gebruikt (die ze zeker de laatste 5 jaar overal gebruikten). Op deze site hangen antennes van Commscope. Om precies te zijn is dit een 2L6H antenne, net zoals ze met Huawei gebruikten. Dat betekent dat deze antenne twee interne sets antennes heeft voor laag spectrum (700-900MHz), en zes interne sets antennes voor de hogere banden (waarvan twee die ook 1400MHz kunnen). Maar hier is nog iets nieuws. Voorheen gebruikte Vodafone voor 1400MHz de Radio 2012. Deze heeft twee poorten, en zendt dus in een 2T configuratie. Op deze site zien we de nieuwe Radio 4020 (die T-Mobile ook overal gebruikt). Deze heeft vier poorten en zendt dus in een 4T configuratie. Naast de onderste RRUs zie je nog een klein kastje achter de antenne zitten. Dat is een filter voor 1400MHz. In de vergunningen voor 1400MHz is een clausule opgenomen dat het signaal in deze band rond Westerbork niet te sterk mag zijn. Hier staan radiotelescopen die gevoelig zijn op deze band. Daarom gebruikt Vodafone hier een bandpass filter, om te voorkomen dat signaal buiten de band lekt en stoort op de radiotelescopen.

Vodafone is dus duidelijk een nieuwere generatie Ericsson apparatuur gaan gebruiken, en heeft nu definitief afscheid genomen van Huawei. De verklaring dat ze geen aparte baseband meer nodig hebben voor 4G2100 kwam pas later toen ik door verleende omgevingsvergunningen aan het lezen was. Vodafone is de nieuwe Ericsson Baseband 6651 gaan gebruiken. Dit is de doos die onder in de kast hangt waarop de RRUs zijn aangesloten. Deze nieuwe Baseband heeft veel meer rekenkracht.

Nu Vodafone Commscope antennes gaat gebruiken is hun afhankelijkheid op Huawei minder groot geworden. Er was nog een belangrijk component dat Vodafone van Huawei gebruikte: Straalverbindingen. Hiervoor gebruikten ze de RTN380 serie, die werkt op 80GHz met een optionele secundaire frequentie. Deze straalverbindingen kunnen snelheden van ongeveer 4Gbps beide kanten op doen, met een 750MHz breed kanaal en 4096QAM-modulatie. In de zomer van 2022 kwamen we de eerste alternatieven tegen, de 80GHz Ericsson Minilink. Toen nog vrij zeldzaam, inmiddels kom je ze regelmatig tegen en lijkt Vodafone zelfs actief de Huawei RTN straalverbindingen aan het vervangen te zijn.

Eerder in dit artikel benoemden we al dat Vodafone sinds het begin van het jaar actiever 2600MHz aan het uitrollen is. Maar sinds de introductie van de nieuwe generatie Ericsson basebands en Commscope antennes lijken ze nóg harder aan het uitrollen. We komen regelmatig een omgebouwde site tegen waar alle poorten in de antenne gevuld zijn of waar een vierde RRU voor 2600MHz zichtbaar is. Maar tot onze verbazing zet Vodafone het lang niet overal meer aan, zelfs als de apparatuur er wel hangt. In een paar gevallen hebben we zelfs gezien dat na de ombouw 2600MHz kort actief was, en daarna werd uitgeschakeld. Mogelijk wacht Vodafone weer tot de aankomende Umlaut test om dan in één keer op veel sites dit nieuwe spectrum aan te zetten. Of het is onderdeel van hun 5G strategie, waar we mogelijk 5G op 2600MHz gaan zien, of dat ze deze band op 4G houden om de 5G NSA snelheid een boost te geven. We hebben zoiets namelijk eerder gezien: Na de 700MHz frequentieveiling had Vodafone nog geen enkele site met 700MHz, dus zetten ze 5G aan op 1800MHz met DSS. Maar een persartikel op de site zei dat ze snel 5G konden activeren door nieuw verkregen spectrum, wat helemaal niet werd gebruikt voor de initiële activatie.

Maar met alle bovenstaande ontwikkelingen hebben we nog steeds niet alles gehad. Terwijl we in Amsterdam waren om de T-Mobile Ericsson uitrol daar in de stad te bekijken zagen we iets anders interessants. Een mast langs de A10 had kleine vierkante antennes in de top gekregen. Bij die mast aangekomen bleek dat Vodafone hier een ombouw had gedaan naar nieuwe Ericsson apparatuur met Commscope antennes. Deze site had het volle pakket gekregen qua spectrum met vier RRUs per sector, en nog een andere leuke verrassing: Actieve antennes voor 3500MHz!

De antenne die Vodafone hier gebruikt is de Ericsson AIR3278. Dit is een 32x32 massive mimo antenne. Hiermee kan Vodafone na de aankomende frequentieveiling voor 3500MHz op afstand 5G inschakelen in deze nieuwe band. We zijn inmiddels ongeveer 10 sites tegengekomen waar deze antennes hangen. Voornamelijk aan de randen van steden, maar ook een voorbeeld midden in een weiland in het buitengebied, en eentje langs de A1 op de Veluwe. Ze lijken dus nog niet erg druk te zijn met deze antenne. Mogelijk dat er in dicht stedelijk gebied nog een 64x64 variant komt. Onze verwachting is sowieso niet dat Vodafone elke site 3500MHz gaat geven, iets waar T-Mobile wel mee bezig is. Het Vodafone netwerk is veel minder druk, dus op rustigere gebieden kunnen ze het prima af zonder 3500MHz, maar met wat extra 2600MHz spectrum.

We zijn bijna tot het einde gekomen. De laatste update gaat over festivals. In de laatste weken valt het ons op dat Vodafone bij festivals veel minder festivalmasten plaatst dan in voorgaande jaren. als alternatief geven ze een vaste mast in de omgeving een upgrade met al het spectrum. In de meeste gevallen werkt dat prima. Dit is waarschijnlijk het resultaat van een kostenbesparing, maar dat is speculatie.

Tot zover de update van Vodafone. In het laatste halve jaar is er veel veranderd. We houden dus in de gaten wat dit allemaal gaat betekenen. Ook is de toevoeging van antennes voor 3500MHz interessant om te zien, en daarmee is Vodafone de tweede provider die actief 3500MHz aan het uitrollen is. Alleen bij KPN zijn nog weinig ontwikkelingen te zien voor deze band. Kom je zelf ook zo'n antenne tegen? Deel het met ons! Dit kan op het Antenneforum, maar we zijn ook op andere manieren te bereiken.